Подробное решение Страница 19стр. по литературе для учащихся 9 класса, авторов Рагойша В.П., Шамякiна Т. I. 2011
1. З якой гістарычнай падзеі пачынаецца эпоха Сярэднявеч-ча?
Эпоха Сярэднявечча пачынаецца з V стагоддзя — з важнай гістарычнай падзеі — падзенне Рыма ў 476 г. пад націскам варвараў.
2. Якія асноўныя працэсы адбываліся ў эпоху Ранняга і Позняга Сярэднявечча?
Ранняе Сярэднявечча (да 1000 г.) уражвае глабальнымі гістарычнымі зрухамі; з іх, магчыма, галоўны — Вялікае перасяленне народаў з Азіі ў Еўропу (готы, гуны, цюркі, балгары, арабы, венгры). Не менш важным было фарміраванне вялікіх імперый на Захадзе і на Усходзе (Візантыя, Свяшчэнная Рымская імперыя, імперыя Карла Вялікага, Хазарскі каганат, Арабскі Халіфат, імперыя Тан у Кітаі). Ранняе Сярэднявечча — гэта таксама і эпоха фарміравання сусветных рэлігій і іх распаўсюджання па свеце. Асабліва важнае значэнне для далейшага лёсу цывілізацыі мела канчатковае станаўленне хрысціянства і ўзнікненне іслама. Найбольш магутнай імперыяй Ранняга Сярэднявечча была Візантыя.
Позняе Сярэднявечча — гісторыкі рэзка разыходзяцца ў вызначэнні верхняй мяжы позняга Сярэднявечча. Калі ў расійскай гістарычнай навуцы прынята вызначаць яго канчатак англійска-грамадзянскай вайной, то ў заходнееўрапейскай навуцы канец Сярэднявечча звычайна звязваюць з пачаткам царкоўнай рэфармацыі або эпохі Вялікіх геаграфічных адкрыццяў.
3. Чаму вызначальнай датай у Сярэднявеччы лічыцца 1000 год?
1000 год — своеасаблівая мяжа ў гісторыі. Усе хрысціяне чакалі канца свету. Панавалі змрочныя настроі. Але калі канца не адбылося, дух людзей падняўся. На хвалі аптымізму пачаўся рост гарадоў, матэрыяльнай вытворчасці, рамяства, гандлю. Пасля 1000 года ідзе бурнае фарміраванне феадальных манархій і аб’яднанне Заходняй Еўропы пад уладай пап.
4. Раскажыце пра характар крыжацкіх паходаў.
Ваенна-стратэгічныя задачы і склад удзельнікаў крыжовых паходаў на розных этапах былі розныя. Першыя крыжовыя паходы з'яўляліся шырокім ваенна-каланізацыйнай рухам еўрапейцаў на Блізкі Усход. У ім бралі ўдзел разам з буйнымі і дробнымі феадаламі масы сялянства. Дзякуючы ўдзелу сялянства раннія паходы на Усход (да сярэдзіны XII ст.) Былі масавымі і ў вялікай ступені стыхійнымі прадпрыемствамі. Значную ролю ў іх адыгрывала бяднота, адурманеная царкоўнай прапагандай. З сярэдзіны XII крыжовыя паходы ператвараюцца пераважна ў феадальныя прадпрыемства. З канца XII ст. на першы план у іх вылучылася імкненне да тэрытарыяльнай і гандлёвай экспансіі феадальных дзяржаў Заходняй Еўропы, іх барацьба з мусульманскімі государствам пярэдняй Азіі і з Візантыяй за дамінаваньне ва Усходнім Міжземнамор'і. Рэлігійныя матывы паступова страцілі рэальнае значэнне, хоць фармальна і працягвалі заставацца сцягам крыжовых паходаў.
Натхняльнікам, арганізатарам і актыўным удзельнікам крыжовых паходаў нязменна з'яўлялася каталіцкая царква на чале з папамі.
5. Што вы ведаеце пра Кіеўскую Русь?
Адной з самых вялікіх краін у Еўропе з’яўлялася ў ХІ стагоддзі Кіеўская Русь. Назва мае на ўвазе не столькі дзяржаўнае, колькі духоўнае адзінства ўсходніх славян. Палітычна аморфная дзяржава складалася з асобных княстваў. Некаторыя з іх былі практычна самастойныя, напрыклад Полацкае. Але пэўны час Кіеўскае княства лічылася найбольш магутным, а Кіеў быў адным з самых аўтарытэтных гарадоў усёй Русі. Падстаў для ўзвышэння Кіева шмат: скажам, яго старажытнасць, роўная Рыму, сёння ўжо даказаная археолагамі.
7. Раскрыйце структуру Бібліі.
Біблія падзяляецца на дзве часткі — Стары за-павет і Новы запавет. «Запавет» азначае «дамова», «саюз». Саюз быў заключаны Богам з людзьмі. Па гэтай дамове людзі павінны былі жыць паводле запа-
ведзяў, а Бог клападідца пра людзей. Стары запавет ўключае Пяцікніжжа Майсея, кнігі прарокаў і Пісанні. Новы запавет складаецца з чатырох Евангелляў (ад Мацея, Лукі, Марка, Іаана), а таксама Апостала і Апакаліпсіса.
8. Чым адрозніваецца Новы Запавет ад Старога Запавету?
Стары Запавет — збор розных па памеры і па сваім змесце твораў. Скразная іх ідэя — запавет (дамоўленасць) паміж Богам і народам, а галоўная тэма — гісторыя яўрэйскага народа. На гэтым матэрыяле пастаўлена мноства агульначалавечых праблем: сэнс чалавечага жыцця, асноўныя чалавечыя дабрачыннасці, грэх і інш. Новы Запавет з’явіўся працягам Старога, але яго змест — дамоўленасць Бога ўжо не з адным народам, а з усім чалавецтвам.
Склад Новага Запавету — 27 твораў: 4 Евангеллі (па-грэчаску «Добрая Вестка»), «Апостал» («Справы апосталаў»), 21 пасланне, «Апакаліпсіс» («Адкрыццё Іаана Багаслова») — Казань1 пра канец свету, пра апошні двубой Дабра і зла. Самае важнае ў Новым Запавеце — Евангеллі: паводле Мацвея, Лукі, Марка і Іаана (ён жа аўтар «Апакаліпсісу»).
9. Што вы можаце сказаць пра кожнага са стваральнікаў Евангелляў?
Мацвей — былы мытар (служачы, які збіраў падаткі), дзяржаўны чыноўнік, даволі заможны і адукаваны чалавек. Аднойчы ён пачуў казань Хрыста і быў настолькі ўражаны, што вырашыў не пакідаць Настаўніка і запісваць усе яго словы. Менавіта ён падрабязна запісаў Нагорную казань — маральна-этычнае вучэнне Хрыста — кодэкс маралі, вышэй за які чалавецтва нічога пакуль не прыдумала. Евангелле паводле Мацвея і нарадзілася з першапачатковых дзённікавых запісаў. Тут падрабязна фіксуецца, каго і дзе вылечваў Хрыстос, іншыя яго цуды, прыводзяцца казанні, прыпавесці, размовы з вучнямі.
Святы Марк паходзіў з заможнай іерусалімскай сям’і. Быў ён чалавекам адукаваным, добра валодаў грэчаскай і лацінскай мовамі. У доме Маркавай маці спыняўся ў Іерусаліме Хрыстос з вучнямі. Дом стаяў па суседстве з так званым Гефсіманскім садам (ён і сёння існуе), таму Марк-юнак аказаўся сведкам драматычных падзей, што адбываліся там (апошняя ноч перад судом, маленне Хрыста, пацалунак здрадніка Юды, арышт Настаўніка). Марк пайшоў за рымскімі салдатамі, якія павялі Ісуса на суд да святароў Іерусалімскага храма. У далейшым, пасля Узнясення Хрыста, Марк падарожнічаў па Міжземнамор’і, але ўрэшце ў Рыме стаў сакратаром Святога Пятра. У сваім Евангеллі Марк, па-першае, выклаў тое, што чуў непасрэдна ад першага з вучняў Збавіцеля — Пятра, па-другое, расказаў пра тыя падзеі, сведкам якіх быў сам. Марк падкрэслівае, што Хрыстос-Бог добраахвотна прыняў пакуты і смерць, каб выкупіць грахі людзей. Відаць, Выкупленне ўваходзіла ў Праграму стварэння чалавека, які ад пачатку быў надзелены Богам свабодай волі.
Лука — грэк, жыхар горада Антыохіі, сталіцы Сірыі, на той час трэцяга па велічыні і значэнні культурнага цэнтра Міжземнамор’я і Заходняй Азіі. У гэтым агромністым багатым горадзе ўзнікла адна з першых буйных абшчын хрысціян, якая адыграла важную ролю ў фарміраванні хрысціянства. Сюды часта прыязджаў апостал Павел. Лука суправаджаў Паўла ў многіх падарожжах. Лука — урач, вучоны і яшчэ да Евангелля напісаў некалькі навуковых прац па гісторыі Грэцыі, Рыма і Усходу. З навуковага пункту гледжання Евангелле паводле Лукі найбольш верагоднае: ён уносіў у тэкст чарговы эпізод толькі ў тым выпадку, калі пра яго распавядалі не менш за два чалавекі-сведкі. Сама маці Хрыста Марыя паведаміла яму пра дзяцінства Ісуса. Лука, які быў таксама і выдатным мастаком, стварыў некалькі партрэтаў Божай Маці. Ён жа з’яўляецца аўтарам яшчэ адной кнігі Новага Запавету — «Апостала».
Іаан — сын заможнага рыбака з паселішча каля Генісарэцкага возера (прэсны буйны вадаём на поўначы Ізраіля, каля яко-га ў асноўным і праходзіла дзейнасць Хрыста). Іаан — адзін з найбліжэйшых апосталаў, якім дадзена было прысутнічаць пры ўсіх падзеях зямнога жыцця Збавіцеля. Прайшоўшы праз шматлікія выпрабаванні ў жыцці, Іаан, аднак, у адрозненне ад іншых вучняў Хрыста, пазбегнуў катаванняў і памёр у Эфесе ўжо ў пачатку ІІ стагоддзя сваёй смерцю.
11. Якія вы ведаеце крылатыя выразы з Бібліі?
Вавілонскае стоўпатварэнне (у пераносным сэнсе - мітусня, поўны беспарадак). На царкоўнаславянскай "гармідар" - будаўніцтва слупа, вежы. У кнізе Быцця расказана аб спробе людзей пабудаваць у горадзе Вавілоне вежу да нябёсаў, каб ажыццявіць свае славалюбівыя планы і абессмяроціў сябе ў вачах нашчадкаў. Бог пакараў ганарліўцаў, змяшаўшы іх мовы так, што яны перасталі разумець адзін аднаго (Быц. 11,1-9).
Валаамава асліца. Асліца празарліўца Валаама загаварыла чалавечай мовай, пратэстуючы супраць забойства (чыстымі. 22,21-33). Выраз ужываецца ў іранічным сэнсе ў адносінах да нечакана загаварылі, звычайна маўкліваму чалавеку.
Вярнуцца на кругі свая (вяртанне да пачатку якога - небудзь жыццёвага этапу). "І вяртаецца вецер на кругі свае" (Еккл. 1,6) (па царкоўнаславянску - "на кругі свая").
Улада цемры "Кожны дзень бываў Я з вамі ў храме, і вы не падымалі на Мяне рук, але цяпер ваш час і ўлада цемры" (Лк. 22,53) - словы Ісуса Хрыста, звернутыя да прыйшоўшых ўзяць Яго пад варту.
Унесці сваю лепту (унесці пасільны ўклад). Лепта - дробная медная манета. Па словах Ісуса, дзьве лепты ўдавы, пакладзеныя ў храмавым ахвяравальрніку, каштавалі значна больш багатых ахвяраванняў, бо яна аддала ўсё, што мела (Марк. 12,41-44; Лук.21,1-4).
Вяртанне блуднага сына. Блудны сын (які раскаяўся адступнік). З прыпавесці пра блуднага сына, якая апавядае пра тое, як адзін з сыноў, запатрабаваць сваю долю спадчыны, сышоў з бацькавай хаты і стаў весці шалапутны лад жыцця, пакуль не распусціў ўсе спадчыну і не стаў трываць патрэбу і прыніжэння. Вярнуўшыся з раскаяннем да бацькі, быў ім з радасцю дараваны (Лук. 15,11-32).
Воўк у авечай шкуры (крывадушнік, які прыкрываецца ілжывай набожнасцю). "Беражыцеся ілжэпрарокаў, якія прыходзяць да вас у авечай адзежы, а ўсярэдзіне сутнасць ваўка драпежнага" (Мацей. 7,15).
Час раскідваць камяні, час збіраць камяні (усяму свой час). "Усяму свой час, і час ўсякай рэчы пад небам: час нараджацца і час паміраць; ... час раскідваць камяні, і час збіраць камяні; ... час вайне, і пара міру" (Еккл. 3,1-8). Другая частка выразы (час збіраць камяні) ўжываецца ў значэнні: час стварэння.
Усякай твары па пары. З апавядання пра сусветны патоп - пра насельнікаў Ноеў каўчэг. (Быц. 6,19-20; Быц. 7,1-8). Ўжываецца ў іранічным сэнсе ў адносінах да стракатай кампаніі.
Голуб міру. З апавядання пра сусветны патоп. Голуб, выпушчаны Ноем з каўчэга, прынёс яму аліўкавы ліст, як сведчанне таго, што патоп скончыўся, з'явілася суша, гнеў Божы змяніўся ласкай (Быц. 8,11). З тых часоў голуб з алейнай (аліўкавай) галіной стаў сімвалам прымірэння.
Хай абміне мяне чаша сія. "Ойча Мой! Калі магчыма, хай абміне Мяне чара гэтая: але не як Я хачу, але як Ты" (Мацей. 26,39). З малітвы Ісуса Хрыста ў Гефсіманскім садзе напярэдадні распяцця.
Жне, дзе не сеяў (карыстаецца пладамі чужога працы). "Жнеш, дзе ня сеяў, і зьбіраеш, дзе не рассыпаў" (Мацей. 25, 24). "Бярэш, чаго не клаў, і жнеш, чаго не сеяў" (Лк. 19,21).
Закопваць талент у зямлю (не даць развіцца здольнасцям, закладзеным ў чалавеку). З евангельскай прыпавесці пра раба, закапаўшага ў зямлю талент (мера вагі срэбра) замест таго, каб ужыць яго ў справу і атрымаць прыбытак (Мацей. 25,14-30).
Змей - спакуснік. Сатана ў вобразе змея спакусіў Еву спазнаць яблык з забароненага дрэва пазнання дабра і зла (Быц. 3,1- 13), за што яна разам з Адамам, якога пачаставала гэтымі пладамі, была выгнана з раю.