Янка купала. Спадчына

1.У вершы «Спадчына», напісаным у далёкім 1918 годзе, калі ў час Першай сусветнай вайны большая частка Беларусі была акупіравана нямецкімі войскамі, паэт разважае пра лёс роднага краю. Што трывожыць яго, што дае надзею?

Аўтара трывожыць будучыня любімай краіны:

I ў белы дзень і чорну ноч

Я ўсцяж раблю агледзіны,

Ці гэты скарб не збрыў дзе проч,

Ці трутнем ён не з'едзены.

Дае надзею, на тое што Беларусь адрадзіцца для шчасця.

2.Растлумачце сэнс слова «спадчына». Што разумее пад сваёй спадчынай Янка Купала? Якія параўнанні знаходзіць ён, каб перадаць сваю любоў да «Старонкі Роднай» і замілаванне ёю?

Спадчына — мае некалькі значэнняў: 1.Маёмасць, якая пасля смерці яе ўладальніка пераходзіць у чыю-небудзь уласнасць.2.З’явы культурнага жыцця, побыту, укладу, якія ўнаследаваны ад мінулых эпох, папярэдніх дзеячаў.3.Маёмасць памёршага. Якая перашла да яго наследнікаў.

Спадчына Янку Купалы — Старонка Родная. Ён параўновае яе з “ласкай матчынай”, “лесу шэлест верасны, і ў полі дуб апалены”, “аб ёй мне будзіць успамін на ліпе бусел клёкатам”, “Я ўсцяж раблю агледзіны,

Ці гэты скарб не збрыў дзе прэч”, “Нашу яго ў жывой душы,

Як вечны светач-полымя”.

3.З якіх канкрэтных малюнкаў паўстае перад намі вобраз роднага краю? Які настрой яднае гэтыя малюнкі ў адзінае цэлае?

Аўтар выказвае вялікую любоў да роднай старонкі, ствараючы цэлы шэраг яскравых вобразаў і галоўнага — спадчыны, зямлі, што засталася нам ад продкаў. Паэт называе яе самым вялікім скарбам, які беларусы павінны зберагчы і захаваць для нашчадкаў. Я. Купала з хваляваннем узгадвае "вясеннія праталіны, і лесу шэлест верасны, і ў полі дуб апалены", "стары амшалы тын", "крык вароніных грамад" на могілках. Усё помніцца яму да дробязей, бо ён і ў думках, і ў снах непарыўна звязаны з бацькоўскай зямлёй:

Жыве з ім дум маіх сям'я

І сніць з ім сны нязводныя...

Завецца ж спадчына мая

Ўсяго Старонкай Роднаю.

Гэтыя малюнкі яднаюцца лірычным настроем, замілаваным, пяшчотным, спеўным.

4.Перачытайце апошнія радкі верша. Чаму словы «Старонкай Роднаю» напісаны з вялікай літары? Якое значэнне мае слова «ўсяго» перад імі?

Словы “Старонкай Роднаю” напісаны з вялікай літары, бо аўтар укладвае ў іх азначэнне слова Радзіма, з адчуваннем глыбокага патрыятычнага пачуцця. Слова “ўсяго” падкрэслівае адначасова прастату і глыбіню паняцця Радзімы, як каштоўнай спадчыны, у сэрцы паэта.Для яго яна — светач-полымя, а не проста кавалак зямлі, дзе жывеш, для паэта няма нічога даражэй за Радзіму. Гэта такі спосаб паказу жыццёвай з’явы, калі важныя думкі, і пачуцці не выказваюцца непасрэдна, адкрыта, а як бы стоены за іншымі словамі, угадваюцца па інтанацыіі, намёку.

5.Паэт неаднаразова паўтарае займеннкі «я», «мне», «мая», што падкрэслівае глыбока асабісты характар лірычнага перажывання. Паразважайце, як звязана грамадзянская значнасць тэмы і шчырае выказванне ўласнай чалавечай пазіцыі.

Гэта можна растлумачыць жаданнем паэта выявіць свае асабістыя перажыванні, права на ўласнае, нетрадыцыйнае разуменне спадчыны. Верш напісаны ў жанры грамадзянскай лірыкі. У ім аўтар перадае і адстойвае свае суб'ектыўныя перажыванні, думкі, развагі пра тое, што адбываецца вакол яго. Асноўнай тэмай твораў, напісаных у жанры грамадзянскай лірыкі, становяцца патрыятызм, разважанні пра Радзіму, дзяржаўнасці, грамадзянскім абавязку. Любоў да радзімы і пачуццё патрыятызму — лепшыя чалавечыя пачуцці, якія выкрываюць у чалавеку яго самыя лепшыя рысы характару.

6.Праслухайце запіс песні «Спадчына» на музыку Ігара Лучанка ў выкананні ансамбля «Песняры”. Як звязаны мелодыя песні і інтанацыя верша?

Мелодыя павольная, лірычная, пяшчотная, прасякнутая любоўю да радзімы.

7.Разгледзьце на форзацы ілюстрацыю Міхася Басалыгі да верша Янкі Купалы «Спадчына». Якія агульныя вобразы і якія адрозненні вы заўважылі ў творах паэта і мастака? Які вобраз на пярэднім плане ў карціне М. Басалыгі, што хацеў сказаць гэтым аўтар? У папярэдніх класах вы знаёміліся з маляўнічымі беларускімі пейзажамі М. Савіцкага, П. Данелія, П. Масленнікава і інш. Чым адрозніваецца ад іх твор М. Басалыгі, выкананы ў тэхніцы графікі?

Агульныя вобразы: бусел, дрэва, краявіды Беларусі

Адрозненні: у цэнтры кампазіцыі сівал буслянкі, кола, дрэва — сімвалы Беларусі, жыцця, існавання, чысціні, спакою, прыгажосці.

Тэхніка графікі:

перавага лініі і светлацені;

графіка больш кантрастная, у асноўным гэта кантраст чорнага і белага, кантраст фону і малюнка.

графіка не загрувашчвае прастору, а наадварот стварае яго, у чымсьці яна падобная на музыку - ёй уласцівыя паўзы, і паўзы гэтыя гуляюць вялікую ролю;

дае мастаку больш свабоды, чым жывапіс, дзякуючы прастаце і даступнасці тэхнікі, магчымасці працаваць хутка, адлюстроўваючы імгненныя эмацыйныя перажыванні;

графіка ў асноўным мае ілюстрацыйны характар, яна больш дэкаратыўная (часта выкарыстоўваецца для стварэння ілюстрацый да кніг, шаржаў і г.д.)